Czy można oszukać kasę samoobsługową?
Coraz częściej można spotkać w sklepach kasy samoobsługowe. Zdarza się, że klienci zamieniają kody kreskowe droższych towarów z tańszymi, a następnie skanują je w ww. kasach w celu uzyskania niższej ceny towaru. Biorąc pod uwagę moralny charakter tego typu czynów, bez wątpienia należy uznać takie praktyki za nieuczciwe. Z punktu widzenia odpowiedzialności karnej nie jest już takie oczywiste w jaki sposób zakwalifikować taki czyn. Pojawia się zasadnicze pytanie czy jest to kradzież czy oszustwo?
Definicję oszustwa zawiera art 286 § 1 kodeksu karnego zgodnie z którym: „Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”. § 3 ww. artykułu stanowi, iż „w wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. W przypadku dokonywania ww. czynu zabronionego przy kasie obsługiwanej przez pracownika sklepu sprawca popełnia oszustwo. Przy przestępstwie oszustwa nie stosuje się tzw. „przepołowienia”, jak w przypadku kradzieży, co oznacza, że taki czyn stanowi przestępstwo niezależnie od wartości towaru.
Zarysowuje się jednak linia orzecznicza, aby nieprawidłowe skanowanie towarów przy kasie samoobsługowej kwalifikować nie jako oszustwo, lecz kradzież. Nie może bowiem budzić wątpliwości, że pomimo bezprawności działania, sprawca, nie wprowadza w błąd żadnego człowieka, nie wykorzystuje błędnego postrzegania rzeczywistości przez konkretną osobę, a jedynie wykorzystuje maszynę, zaprogramowaną przez człowieka do zrealizowania przestępczego działania. (por. wyrok Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z 19 maja 2022 r., sygn. akt VII Ka 3/22 ). W tej sytuacji mając na uwadze fakt, że do wypełnienia znamion przestępstwa z art. 286 niezbędny jest udział drugiego człowieka, w tym właśnie po stronie pokrzywdzonego, należy stwierdzić, że tego typu czyn wyczerpuje znamiona wykroczenia z art. 119 § 1 zgodnie, z którym kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny lub ewentualnie z art. 278 § 1, który stanowi „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Kwalifikacja czynu zależy od wartości towaru. Jeśli złodziej ukradnie produkt o wartości do 800 zł, to odpowiada jak za wykroczenie, jeżeli wartość towaru jest wyższa – jak za przestępstwo.